H διάρκεια ζωής των ανθρώπων έχει υπερδιπλασιαστεί σε όλο τον κόσμο. Ενώ υπήρξαν εμφανή σκαμπανεβάσματα, το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση συνολικά αυξάνεται σταθερά εδώ και πολλά χρόνια.
H διάρκεια ζωής των ανθρώπων έχει υπερδιπλασιαστεί τους τελευταίους δύο αιώνες.
Η αύξηση αυτή προήλθε από τη μείωση της βρεφικής θνησιμότητας. Αλλά από τη δεκαετία του 1950, ο κύριος οδηγός ήταν η μείωση της θνησιμότητας σε μεγαλύτερες ηλικίες. Στη Σουηδία, για παράδειγμα, όπου τα εθνικά δεδομένα για τον πληθυσμό συλλέχθηκαν από τα μέσα του 16ου αιώνα και είναι πολύ υψηλής ποιότητας, η μέγιστη διάρκεια ζωής αυξάνεται εδώ και 150 περίπου χρόνια. Η αύξηση της διάρκειας ζωής έχει παρατηρηθεί σε πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Δυτικής Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και της Ιαπωνίας.
Αυτό έχει συμβάλει σε μια ταχεία αύξηση του αριθμού των πολύ ηλικιωμένων – εκείνων που ζουν ως τα 100, 110 ή και περισσότερο. Ο πρώτος εξακριβωμένος υπεραιωνόβιος (ηλικίας 110 ετών και άνω) ήταν ο Geert Adrians-Boomgaard, ο οποίος πέθανε το 1899, σε ηλικία 110 ετών και τεσσάρων μηνών. Το ρεκόρ του από τότε έχει ήδη ξεπεραστεί από άλλους. Η πρώτη εξακριβωμένη θηλυκή υπεραιωνόβια, η Margaret Ann Neve, πέθανε το 1903, ηλικίας 110 ετών και δέκα μηνών και κατείχε το ρεκόρ για σχεδόν 23 χρόνια. Η Ντελίνα Φίλκινς απεβίωσε το 1928, ηλικίας 113 ετών και επτά μηνών. Είχε κρατήσει το ρεκόρ για λίγο περισσότερο από 52 χρόνια.
Η σημερινή κάτοχος ρεκόρ είναι η Γαλλίδα Jeanne Calment, η οποία πέθανε στις 4 Αυγούστου 1997, σε ηλικία 122 ετών και πέντε μηνών. Παρά την σχεδόν εκθετική αύξηση του αριθμού των υπεραιωνόβιων από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, το ρεκόρ της είναι σταθερό – αλλά είναι απίθανο να το κρατήσει για πολύ περισσότερο.
Επιβίωση μετά τα 100: Τι παίζει καθοριστικό ρόλο;
Αν και αυτές οι τάσεις ανόδου της διάρκειας ζωής είναι ευρέως διαδεδομένες, δεν είναι δεδομένες. Οι πρόσφατες βελτιώσεις στη θνησιμότητα της Δανίας για παράδειγμα μετά από μια περίοδο στασιμότητας οδήγησαν στην υποψία ότι οι εκατονταετείς θα μπορούσαν να αυξηθούν εκεί. Αυτό είναι αρκετά διαφορετικό από αυτό που παρατηρήθηκε πρόσφατα στη Σουηδία όμως, όπου υπήρξε κάποια επιβράδυνση στις υψηλότερες ηλικίες.
Ενώ η Δανία και η Σουηδία έχουν πολλά κοινά – γειτονικές χώρες με στενούς πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς – αυτές οι τάσεις της διάρκειας ζωής είναι πολύ διαφορετικές.
Σε τι οφείλεται αυτό? Σίγουρα σε διάφορες αιτίες, οι οποίες δεν είναι εύκολο να κατανοηθούν πλήρως.
Μια πρόσφατη μελέτη σε 16.931 πολίτες (10.955 Σουηδούς και 5.976 Δανούς) που γεννήθηκαν μεταξύ 1870 και 1904 στη Δανία και τη Σουηδία ανέδειξε τους εξής κύριους λόγους που καθορίζουν την μακροβιότητα:
- Άρτια συστήματα υγείας. Yπάρχουν διαφορετικά επίπεδα υγείας μεταξύ των δύο ηλικιωμένων πληθυσμών. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει βελτιώσεις στην υγεία, όπως μετράται από τις Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής (Activities of Daily Living – ADL) – τα βασικά καθήκοντα που είναι απαραίτητα για την καθοδήγηση μιας ανεξάρτητης ζωής, όπως το μπάνιο ή το ντύσιμο- που παρατηρήθηκε σε ομάδες εκατόχρονων γυναικών στην Δανία. Στη Σουηδία, αντίθετα, οι τάσεις αυτές για τους ηλικιωμένους ήταν λιγότερο αισιόδοξες. Μία μελέτη διαπίστωσε ότι δεν υπήρξε βελτίωση στις Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής, με επιδείνωση στην κινητικότητα, τις γνωστικές εξετάσεις και στις δοκιμές απόδοσης.
- Δαπάνες δημοσίων υπηρεσιών υγείας. Οι δαπάνες για τις δημόσιες υπηρεσίες μειώθηκαν στη Σουηδία στις αρχές της δεκαετίας του 1990, λόγω μιας σειράς οικονομικών κρίσεων. Η υγειονομική περίθαλψη για τους ηλικιωμένους επηρεάστηκε. Για παράδειγμα, με τη φροντίδα των ασθενών ηλικιωμένων, υπήρξε μια μετατόπιση από τα νοσοκομεία στα γηροκομεία και μια μείωση του αριθμού των κλινών για νοσηλεία σ’αυτά. Οι περικοπές δαπανών άφησαν σε κίνδυνο ορισμένα ηλικιωμένα άτομα, ιδιαίτερα εκείνα στις χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες.
- Στόχευση σε συγκεκριμένες ομάδες ασθενών. Οι δύο χώρες ακολουθούν ελαφρώς διαφορετικές διαδρομές για την φροντίδα των ηλικιωμένων: η Σουηδία τείνει να στοχεύει στους πιο ευπαθείς, ενώ η Δανία ακολουθεί μια ελαφρώς ευρύτερη προσέγγιση. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η προσέγγιση της Σουηδίας έχει οδηγήσει σε ορισμένους που χρειάζονται φροντίδα, να μην τη λαμβάνουν, με τα λιγότερο ευνοημένα τμήματα του ηλικιωμένου πληθυσμού να βασίζονται περισσότερο στην οικογενειακή φροντίδα, η οποία μπορεί να είναι χαμηλότερης ποιότητας
Τα άτομα που φτάνουν σε προχωρημένες ηλικίες είναι μια επιλεγμένη ομάδα και είναι προφανώς πολύ ανθεκτικά. Ίσως λόγω της εγγενούς ανθεκτικότητας και της ιδιαίτερης φυσιολογίας τους, μπορούν να επωφεληθούν καλύτερα από τις βελτιώσεις των συνθηκών διαβίωσης και της τεχνολογίας.
Τι μπορεί να διδαχθεί η χώρα μας από τα παραπάνω συμπεράσματα;
Η συγκριτική αυτή μελέτη υποδηλώνει μερικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα για άλλα έθνη, όπως την χώρα μας, και ιδιαίτερα όπου υπάρχουν αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες. Αυτά τα ευρήματα καταδεικνύουν ότι είναι πιθανό να επιμηκυνθεί περαιτέρω η διάρκεια ζωής εάν μπορούν να πραγματοποιηθούν βελτιώσεις στην υγεία στις μεγαλύτερες ηλικίες και εάν είναι ευρέως διαθέσιμη η φροντίδα υψηλής ποιότητας για τους ηλικιωμένους. Πράγματι, αν συμβαίνει αυτό, τότε η επανάσταση της ανθρώπινης μακροζωίας πρόκειται να συνεχιστεί για κάποιο χρονικό διάστημα.
Άγγελος Νικολιδάκης
Γενικός Χειρουργός Θεσσαλονίκη
Ιατρείο Αγίας Σοφίας 12
Στρατηγού Μακρυγιάννη 8, 564 30 Σταυρούπολη
Επικοινωνία: +30 2314004820 & +30 6947218499
